جــادوی عروسک هـا و جزیره ی سگ هـا

به بهانه ی جزیره ی سگ ها اثر وس اندرسون

جادوی عروسک ها

سرچشمه ی عروسک‌ها را باید در آیین و جادو جستجو کرد و شبه عروسک‌ها و عروسک‌های آیینی را می توان اجداد نمایش عروسکی و انیمیشن عروسکی دانست. شاید همین تاثیر جادویی و شگفت است که شیفتگان انیمیشن عروسکی یا "استاپ موشن" را مجذوب خود کرده و باعث می شود آنها زحمت ساختن صدها عروسک و جان بخشیدن به آنها را بر خود هموار کنند، در حالی که می توانند از تصاویر دیجیتال بهره ببرند. مهم ترین ویژگی این نوع از پویانمایی، واقعی بودن عناصر تشکیل دهنده ی آن است. عروسک های واقعی، لباس های واقعی، دکورهای واقعی و استفاده از منابع نور واقعی یکی از جاذبه های اصلی این نوع از فیلم هاست. از همین روست که حتی کاستی ها و محدودیت های کار کردن با این جهان مینیاتوری، برای علاقمندان این هنر به یک ویژگی مثبت تبدیل می شود و زیبایی شناسی خاص خود را می یابد.

استاپ موشن عمری به درازای سینما دارد. گاهی به عنوان جلوه های ویژه در فیلم های علمی تخیلی همانند جیسون و آرگونات ها و کینگ کنگ ایفای نقش می کند (اتفاقی که در فیلم ایرانی دزد عروسک ها نیز شاهد آن بودیم) و گاهی در قامت یک تکنیک مستقل برای تولید آثار بلند سینمایی ظاهر می شود.  داستان روباه ( The tale of the fox) در سال 1930 توانست این تکنیک را با مهارت با یک داستان کودکانه همراه کند و جلوه ی جدیدی از این هنر را عرضه کند.

ما ایرانی ها بیش از همه این تکنیک را با انیمیشن پت ومت (همینه) می شناسیم. دو کاراکتر ابله که نخستین بار در فیلم کوتاهی به نام The tinkers (1976) آفتابی شدند و بعدها به ستاره های سریال And that’s it (و همینه) تبدیل و در سال 1989 پت و مت نامیده شدند و برنامه نیز به همین نام نامگذاری شد.

در سه دهه ی افرادی همچون هنری سلیک، تیم برتون و وس اندرسون انیمیشن استاپ-موشن به درجه ای تازه از کیفیت رسیده است. همچنین نباید از پیتر لرد و نیک پارک، دو همکار قدیمی در کمپانی آردمن غافل شد که با آثاری همچون والاس و گرومیت، فرار مرغی و چندین فیلم زیبای دیگر خاطرات زیبایی برای مخاطبانشان خلق کردند.

 

جزیره ی سگ ها

امسال وس اندرسون برای علاقمندان انیمیشن عروسکی یک غافلگیری تمام عیار دارد. جزیره‌ی سگ ها (2018) نهمین فیلم بلند وس اندرسون نویسنده،تهیه کننده و کارگردان پنجاه ساله ی آمریکایی است که واپسین فیلمش هتل بزرگ بوداپست  (2014) توانست در هشتاد و هفتمین دوره‌ی مراسم اسکار، در نه رشته کاندید دریافت جایزه شده و چهار جایزه ی اسکار را از آن خود کند. این فیلم دومین انیمیشن وس اندرسون پس از آقای فاکس شگفت انگیز(2009) است که اقتباسی از داستانی به همین نام نوشته ی رولد دال بود. اما جزیره ی سگ ها یک فیلمنامه ی غیر اقتباسی است که وس اندرسون خالق آن است. 

این فیلم فوریه‌ی امسال در شصت و هشتمین جشنواره ی فیلم برلین به عنوان فیلم افتتاحیه به نمایش درآمد و طرفداران انیمیشن استاپ موشن و علاقمندان وس اندرسون را بار دیگر به تحسین واداشت و جایزه ی بهترین کارگردانی را برای اندرسون به ارمغان آورد. اندرسون در این فیلم از بازیگرانی همچون برایان کرانستون، ادوارد نورتون، بیل مری، جف گلدبلوم، اسکارلت جوهانسون، تیلدا سویینتون، اف، موری آبراهام و بسیاری دیگر به عنوان صداپیشه استفاده کرده و می توان گفت صدای شخصیت ها از ویژگی های مثبت فیلم است. 

این فیلم در نود و یکمین دوره ی جوایز اسکار، به عنوان نامزد بهترین انیمیشن بلند و نامزد بهترین موسیقی متن حضور داشت، اما موفق به دریافت جایزه ی اسکار نشد.

جزیره ی سگ ها یک فیلم استاپ موشن یا انیمیشن عروسکی است. این شیوه که به دلیل فضای خاص بصری و استفاده از عروسک ها و دکورهای واقعی، علاقمندان خاص خود را دارد، یکی از دشوارترین تکنیک های انیمیشن است. اما آنچه جزیره ی سگ ها را متمایز می کند، فضاسازی منحصر به فرد آن است که برای علاقمندان آثار وس اندرسون آشناست. او در این فیلم عناصر ژاپنی را به جهان بصری خود وارد می کند و از هم آمیزی عناصر نه چندان مشابه، کلیتی یکپارچه می سازد. اندرسون همه ی اجزای فیلم را برای خلق جهان ویژه ی خود به خدمت می گیرد. طراحی کاراکتر‌ها، صدای صداپیشگان، طراحی صحنه و موسیقی، همه نشان از فانتزی خاص او دارد. 

داستان تاثیر گذار فیلم که در ژاپن آینده می گذرد، مملو از ارجاعات سیاسی و اجتماعی است. فیلم از دو زبان ژاپنی و انگلیسی به زیبایی بهره می گیرد. سگ ها به زبان انگلیسی و آدم ها به زبان ژاپنی حرف می زنند و برای این منظور منطق داستانی ویژه ای طراحی شده است. جزیره ی سگ ها فیلمی است که فارغ از ضعف ها و قوت هایش ( که تحلیل آنها مجال دیگری می طلبد ) تماشایی است و تماشاگر را تا پایان با داستان خود همراه می کند. داستانی که هرچند در آینده رخ می دهد، اما برای امروز ما حرف های فراوانی دارد.  

می خواهم این نوشته را با سخنی از یرژی ترنکا فیلمساز و انیماتور بزرگ چک و از اساتید استاپ-موشن به پایان ببرم. ترنکا می گوید: «یک عروسک تنها یک آدم کوچک نیست، او جهان خودش را دارد.»